De collectie PTT brievenbussen, straatmeubilair en aanverwant van Jeroen Beerens

Verzamelen zit in je bloed. Daar heb je iets mee of daar heb je niets mee. Er is geen middenweg mogelijk. Zover ik terug kan kijken heb ik altijd dingen verzameld. Ik heb als sterrenbeeld stier en stieren zijn zogezegd materialistisch ingesteld en houden van mooie dingen. Zo heb ik ooit munten, postzegels, schelpen, mineralen en Ferrari autominiaturen verzameld. Op een zeker moment heb ik tijdens mijn opleiding tot vormgever besloten dat ik op de ouderwetse manier voor een uitzet wilde gaan zorgen. Ik heb een specifieke smaak en als starter op de woningmarkt heb je vaak niet het geld om mooi en goed design voor het interieur te kopen. Dus begon ik op marktplaats nu ruim acht jaar geleden met het aankopen van stoelen lampen enz. van alles wat met de inrichting van een huis te maken had. In die periode ging een kennis van mij een oud boerderijtje uit de 17e eeuw verbouwen en die kocht voor zijn huis een “antieke” jaren ‘30 brievenbus. Daar was hij enorm trots op. Ik werd daar enigszins ook door gegrepen. Goh. Wat als ik later zo’n huisje kan betrekken. Misschien is zo’n brievenbus dan ook wel gaaf om te hebben. Ik was toch al een fanatiek marktplaats bezoeker en voegde het woord brievenbus gewoon toe aan de dagelijkse zoektermen. Want op marktplaats moet je er snel bijzijn dus dagelijks bezoeken is een must.

Het duurde niet lang of ik kwam een oude ptt brievenbus tegen. Maar weer een andere dan die mijn goede bekende voor het huis had staan. Ouder ook. Prijs was oké. Opgehaald in Hilversum. Maar dan. Je hebt een brievenbus. Een model dat al jaren voor je geboorte uit het straatbeeld verdwenen was. Dan word je toch nieuwsgierig. Zijn er boeken over of is er ergens informatie te vinden. Contact gezocht met het museum voor communicatie (voormalig ptt museum). Daar werd ik geattendeerd op een boekje over de geschiedenis van de Nederlandse hangbrievenbussen. Te bestellen bij het museum. Eenmaal thuisbezorgd ga je er in lezen en zie je de ene na de andere mooie brievenbus. Je kijkt er naar vanuit een vormgevers oogpunt. Ik heb niets met de post van doen. Ook niet in de familie. Puur het ambacht van het gietijzer. Modellenwerk. Mallen, tekeningen. Een echt ontwerp, dat ver af staat van het computer vormgeven dat we en ik tegenwoordig doen. Dat echte ambacht beheersen we bijna niet meer. We zijn het verleerd. Maar ook het culturele aspect. De wetenschap dat veel van die brievenbussen op de sloop zijn beland. Te lomp en te zwaar. Desinteresse passend bij de tijdsgeest. Maar ook het feit dat staatsbezit niet zomaar particulier bezit mocht worden.

Gelukkig gebeurde dat vaak toch en verkocht de ijzersloper het object gewoon door aan een toevallige voorbijganger die er iets in zag. Of waren ze in de kelder of depot van een postkantoor beland en werden ze onder het personeel verloot. Hierdoor zijn er toch veel brievenbussen bewaard gebleven, zodat ook anderen er weer van kunnen genieten.

Na die eerste brievenbus volgden er nog vele. De kroon op de verzameling is toch wel de grote standaard brievenbus. Om die te vinden. Dat is toch wel bijzonder. Zeker als die dan ook nog betaalbaar is. 360 kg gegoten ijzer. een ontzettend mooi object. Ik kan nu zeggen dat ik de verzameling reguliere PTT brievenbussen van vòòr 1960 compleet heb. Dus tot aan het begin van het kunststof tijdperk. Ik kan niet met zekerheid zeggen dat het een unicum is in Nederland maar ik denk dat het aantal verzamelaars die dat kunnen zeggen op 1 hand te tellen is.

Het resultaat is een verzameling van 13 PTT brievenbussen. Naast die bussen voor de PTT heb ik er nog een van de belastingdienst uit 1893. ook een bijzondere bus. voor de aangifte inkomstenbelasting. En een 3 tal van de gemeente girodienst. Een van die bussen is een identiek exemplaar als die de PTT heeft onder de naam kleine Verblifa. Waarschijnlijk om een bepaalde reden hergebruikt en ingezet als girobus. Dat soort incidenten maakt een verzameling bijzonder.

Omdat het einde in zicht begon te komen is er uitbreiding gezocht middels emaille bordjes, uithangborden, postzegelautomaten en ander straatmeubilair. Zo heb ik nu ook een tweetal uithangborden van de ptt en een drietal postbestellers emblemen.

Op het gebied van net straatmeubilair en met name de Amsterdamse school beschik ik nu over een complete Amsterdamse school brandmelder met politiemelder, wat op zichzelf al heel bijzonder is. Er zijn nauwelijks brandmelders die ook de politiemelder er nog bij hebben zitten. Een kabelkast van het Gemeente Energiebedrijf Amsterdam, de GEB en een afvalemmer die in eenzelfde ontwerp gebruikt is voor de stadsreiniging Amsterdam. Dit alles bij elkaar maakt het tot een unieke collectie, die je niet snel bij een 2e particulier thuis zult aantreffen.

Ik merk ook dat sinds TNT de rode bussen grotendeels van straat heeft gehaald er een toenemende belangstelling is in oude brievenbussen. De prijzen stijgen en ook zijn er meer en meer handelaren die zich ermee bezighouden. Want voor ieder gebied geldt. Al is het nog zo vreemd, er is een verzamelaar die zich ermee bezighoudt en tegelijkertijd handelaren die er brood in zien. Die twee gaan hand in hand samen. Ik kan gelukkig stellen dat ik in een gunstige tijd begonnen ben met verzamelen. Zou ik er nu aan willen beginnen, dan zou ik er een zware dobber aan hebben om ze aan te kunnen kopen. Meer concurrentie en de prijzen zijn zowat verdubbeld. Maar ergens is het goed dat er belangstelling voor is. Dat zorgt voor behoud van iets wat je inmiddels ook tot cultureel erfgoed kunt rekenen. Ik vind het een fijne gedachte dat ik daar ook mijn steentje aan bijdraag.

Maar we zijn wat betreft de brievenbussen nog niet uitverzameld. Naast de reguliere brievenbussen zijn er ook bussen gemaakt voor specifieke doeleinden. Zoals een brievenbus bedoeld voor bevestiging aan stadsbussen. voor de schepen van de Rotterdamsche Lloyd. Er is zelfs sprake geweest van proeven met drive in brievenbussen, waarbij je de brieven vanuit je luie autostoel kon posten. Ook is er sprake van meerdere gieterijen die opdrachten kregen van het postbedrijf.

Zo is het modeltype 1906 door 4 verschillende gieterijen gemaakt. Zij hebben alle in eigen huis mallen vervaardigd volgens een bestektekening van de PTT. Dit resulteerde toch in afwijkingen tussen die brievenbussen. Zo zijn er bussen gemaakt bij Diepenbrock en Reigers uit Ulft (DRU), Becking en Bongers uit Ulft. Nering Bögel uit Deventer en Lovink uit Terborg. Hiervan komt de DRU versie het meest voor. Die van Nering Bögel het minste. De DRU bus heb ik achteraf gezien helaas verkocht. Op een moment dat ik nog niet bezig was met het idee om alle 4 de varianten te verzamelen. Gelukkig heb ik de versie van Nering Bögel en Becking en Bongers nog wel in huis. Wat leuk is om te weten, is dat er ten tijde van de introductie van dit modeltype een wijziging plaatsvond in het rijkswapen. Tot 1906 bestond het rijkswapen uit twee leeuwen die naar de toeschouwer keken. Na 1906 werd dit veranderd in leeuwen die naar elkaar kijken. Dat is een geheugensteuntje bij het dateren van dit model. Juist voor verzamelaars interessant aangezien je dan ook te maken kunt hebben met een eerste bestelling/productie van de bus.

Ook de staat waarin een brievenbus of straatmeubel zich bevind heb je niet altijd voor het kiezen. Vaak zien ze eruit als een bonk roest. Heeft het jaren buiten in de tuin gelegen of is men ooit aan een poging tot restauratie begonnen, maar wegens tijdgebrek weer gestopt. Daarbij komt dat veel mensen hem zelf thuis aan de gevel hingen en dan mocht hij van de PTT niet rood zijn. Om die reden heb ik dus maar 1 brievenbus die nog de originele lak heeft. Van wit tot paars. Ik heb ze in alle kleuren gehad. Daarna de leuke en eervolle taak ze weer in oude glorie te herstellen. Er is inmiddels wel een paar liter rode verf doorheen gegaan. Waren de eerste brievenbussen nog donkergroen. Men besloot begin 1900 dat er een andere kleur moest komen. De bus moest meer opvallen. In eerste instantie werd het grijs met rode letters en geel rijkswapen. Rond 1914 koos men uiteindelijk voor de kleur rood.

Voorlopig kan ik nog verzamelen en is het gelukkig niet meer zo dat je wekelijks tegen schoonheden aanloopt. Dat is wat beter voor de financiële kant van de zaak en het voorkomt teleurstellingen als je stukken moet laten schieten door geldgebrek. Ervaring leert namelijk dat een verzamelstuk zich niet laat dwingen en zich aandoet op de meest ongelukkige momenten. De kick zit hem er dan in het toch voor elkaar te krijgen.  Dat maakt verzamelen spannend en een belevenis. Dat je trots kunt zijn op jezelf dat je het toch maar weer voor elkaar gekregen hebt.

Ik hoop dat bezoekers op deze site zich erdoor laten inspireren en informeren. En mocht je bij het zien van dit alles ineens bedenken dat er nog wat in de garage of op de zolder ligt. Schroom niet en stuur mij een email. Omdat je er graag iets meer over wil weten of omdat je denkt dat het een aanvulling kan zijn op mijn verzameling. Bij twijfel altijd mailen. Soms heb ik ook aanvragen liggen en kan ik misschien op die manier collega verzamelaars of liefhebbers verder helpen met hun zoektochten.

Jeroen Beerens, Tilburg, Nederland