De schilder Johannes Gabriëlse [1881-1945] heeft veel schoolplaten gemaakt voor uitgever J.B. Wolters. De langlopende series "Nederland in woord en beeld", "Europa in woord en beeld" en "Insulinde in woord en beeld" waren toe aan een update van het tijdsbeeld, en Gabriëlse kreeg hiervoor de opdracht. Twee series zijn geheel en alleen van zijn hand en zijn vanwege de nostalgische uitstraling erg populair: "Van kindertaal tot moedertaal"en de in hetzelfde gezin afspelende "Naar onze moedertaal". Beide series bevatten vele (soorten) lesboekjes voor kind en docent, behorende bij de methode van F. Evers, R. Kuitert en I. van der Velde. Gabriëlse werd in de oorlogstijd in een Jappenkamp in Indonesië gedetineerd en is daar overleden.

De foto's van deze platen zijn in de serie "Van kindertaal tot moedertaal" vooral afkomstig van Anne van der Velde. Van de serie "Naar onze moedertaal" is een bijzondere en complete collectie van Jos Beerens Handelsonderneming opgenomen. Voor koopinformatie van de laatste kunt u klikken op bovenstaande weblink.

Van kindertaal tot moedertaal	Naar onze moedertaal

Flor Mielants Sr., een activistisch onderwijzer in Antwerpen, schreef voor de uitgeverij van August Bossaerts omstreeks 1930 een stelmethode 'Spreken en Stellen/Elocution et Rédaction'. De bijbehorende schoolplaten waren rechtstreeks geïnspireerd op de eerste twee delen van 'Het Vrije Stelonderwijs' van P. Noordhoff in Nederland. Illustrator Edmond Van Offel gebruikte een onderverdeling van het beeldvlak in vier 'strip'-kaders om het verhaal te ontwikkelen, identiek aan 'Het Vrije Stelonderwijs'. Anders dan bij Noordhoff vermeed Mielants al te fantasievolle onderwerpen zoals een stier die een winkelinrichting vernielt of een jongen die een varken berijdt. De Antwerpse platen legde een [iets] sterkere nadruk op moraliteit, bescheidenheid en eenvoud, zoals een beeldverhaal waarin een meisje een dure pop laat liggen om met haar oude lappenpop verder te spelen, of de trouw van een hond. Zowel naar vormgeving als naar didactische opzet waren de wandplatenreeksen echter haast identiek. [Bron "Als de muren konden spreken" door Karl Catteeuw]

De foto's van deze platen zijn afkomstig van Jos Beerens Handelsonderneming, waar u tevens terecht kunt voor koopinformatie voor deze aantrekkelijke serie alsmede veel andere prachtige schoolplaten. Klik op de foto links voor alle schoolplaten in deze serie. Ter vergelijking rechts de serie van P. Noordhoff in Nederland. Ook van deze serie zijn de meeste foto's van Jos Beerens.

Spreken en Stellen	Het Vrije Stelonderwijs

Afbeeldingen van planten en dieren zijn over de eeuwen altijd erg populair geweest. Voor schoolplaten met dergelijke aantrekkelijke afbeeldingen is dit niet anders. In veel landen zijn prachtige platen gemaakt van bloemen, insecten, vissen, etc. De oudere platen zijn uiteraard uitgevoerd als litho, dat voor de liefhebber nog steeds de mooiste drukvorm is. Het is meer authentiek, het is oud (soms meer dan 100 jaar) en de kleuren zijn vaak nog schitterend. De afbeeldingen zijn zeer geschikt voor thuis aan de muur, iets dat het verzamelen van schoolplaten sowieso aantrekkelijk maakt.

In dit genre zijn diverse series aanwezig in de catalogus en dat wordt over de tijd nog verder uitgebreid. Als eerste hierbij een serie bloemplaten uit Oostenrijk, uitgegeven door Carl Gerold's Sohn uit Wenen. De lithograaf bevond zich in Praag, vanaf 1918 de hoofdstad van toenmalig Tsjecho-Slowakije. Mogelijk betekent dat dat de platen van voor 1918 stammen omdat Praag toen formeel nog bij Oostenrijk behoorde, maar dat is ons verder niet bekend. De foto's van deze platen komen van Ed Wisselo van Schoolplaat In Beeld, die de platen ook te koop aanbiedt.

Daarnaast twee series uitgegeven en gedrukt door Chr. Cato uit Kopenhagen, Denemarken. Deze series vulden blijkbaar een behoefte in, want ze zijn door vele uitgevers in Nederland, Duitsland, Zweden, etc. uitgegeven. Dat ging met een eigen sticker over de teksten voor uitgever, titel en nummer van de plaat. Als u op de foto's klikt ziet u per serie een overzicht van alle uitgevers en landen die ons bekend zijn. Deze platen zijn een keer herschilderd, met soms kleine en soms aanzienlijke verschillen. Van de plaat rechtsonder bijvoorbeeld ontbreekt in een van de versies de prachtige vliegenkop. Als u doorklikt tot op plaatniveau, dan zijn beide versies van veel platen als foto te bekijken.

Een van de meest bekende series schoolplaten, Nederland in Woord en Beeld (NWB), van uitgever J.B. Wolters, is compleet vernieuwd op de site met grotere betere foto's en uitgebreide details van alle variaties in beeld en tekst. De serie is langlopend, al vanaf 1901, en volgt in feite een nog oudere serie op: de Schoolplaten voor het Aanschouwelijk Onderwijs (SAO), met 13 platen, die stamt van ca. 1881. De verse foto's zijn wederom aangeleverd door Anne van der Velde, waarvoor hulde!

Het allereerste jaar van van elke plaat is ons (zo goed als) bekend, echter niet het laatste jaar waarin ze nog uitgegeven zijn. Met name de plaatsnamen van de uitgever Wolters zijn daarin verhelderend. Mocht u in het bezit zijn van een schoolplaten catalogus of fondscatalogus vanaf 1950 en/of een vanaf 1956, en u kunt mij een overzicht van de platen sturen dan kunnen we dit nog even goed napluizen. Het is dus mogelijk dat er nog uitbreidingen komen.

Een illustratie hoe herschilderde platen een veranderend Nederland illustreren (klik op de foto's om te vergroten en vergelijken): 

1881 (SAO)	1902(?) (NWB)
1918(?) (NWB)	1934 (NWB)

De grote en langlopende serie Schoolplaten voor de Vaderlandsche Geschiedenis van uitgever J.B. Wolters is compleet vernieuwd op de site met grotere betere foto's en uitgebreide details van alle variaties die in beeld en tekst op deze platen kunnen voorkomen. Deze actie maakt onderdeel uit van een grote verversings- en aanvullingsoperatie van alle platen en series, met als prioriteit die van de bekende uitgevers Wolters en Noordhoff. Deze klus is inmiddels geklaard voor deze grote uitgevers. Maar nu dus de geschiedenis platen waar diverse schilders, maar voornamelijk J.H. Isings Jr. aan hebben bijgedragen. Ook C. Jetses heeft 2 platen voor deze serie gemaakt. Aangezien de serie zo lang heeft gelopen, van 1910 tot zeker 1979 (via De Vuurbaak), zijn diverse platen vervangen of opnieuw geschilderd. Er zijn ook veel variaties in teksten op de plaat. Deze zijn allen genoemd in de catalogus, maar vooral de variaties die bijdragen tot datering van een plaat zijn als aparte plaatvariatie opgenomen. Dit zijn er zonder de kleinere tekstuele variaties nog steeds veel, voor sommige platen wel een 10-tal.

De bronnen van de foto's staan per foto genoemd, de meeste foto's komen van Anne van der Velde, waarvoor hartelijk dank.